დიაგრამა 1- განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსები საქართველოში (1981-1991)
საქართველო წყლით მდიდარი ქვეყანაა, წლის განმავლობაში დაახლოებით 51 000 მილიონი მ³ განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსით. ამ რაოდენობის გათვალისწინებით, ეკონომიკური სექტორებისა და შინამეურნეობებისთვის არსებული წყლის რაოდენობა ერთ სულ მოსახლეზე უტოლდება 14 000 მ³ წყალს.
განახლებადი წყლის რესურსების რაოდენობა საქართველოში წლიდან წლამდე მონაცვლეობს. უნდა აღინიშნოს, რომ ბოლო წლებში, განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსების ზუსტი შეფასება პრობლემას წარმოადგენს მონიტორინგის არასაკმარისი ხანგრძლივობისა და მონაცემების სიმცირის გამო. 1980-91 წლების მონაცემზე დაკვირვების შედეგად არ არის გამოხატული წყლის რაოდენობის მკვეთრი ზრდა ან მკვეთრი შემცირება, თუმცა ცვალებადობა სახეზეა. საქართველოს მდინარეთა წლიური ჩამონადენის რყევადობას გარკვეული ციკლურობა ახასიათებს. ათწლეულზე დაკვირვების შედეგად, 1988 წელს დაფიქსირდა ჩამონადენის მაღალი მაჩვენებელი, 66 879 მილიონი მ³, მინიმალური მაჩვენებელი 1984 წელს - 41 750 მილიონი მ³.
ზედაპირულ წყლის რესურსებზე ხელმისაწვდომობა მნიშვნელოვანია საქართველოს ეკონომიკისთვის, რადგან ხმელეთის ზედაპირული წყალი აკმაყოფილებს ქვეყანაში წყალზე მთლიანი მოთხოვნის თითქმის 70%-ს. მიწისქვეშა წყალი, კი ძირითადად სასმელი მიზნებისთვის გამოიყენება.
საქართველოში 26 000 მეტი მდინარეა (საერთო სიგრძე 54 768 კმ), აქედან 17 ათასზე მეტი (32 574 კმ) დასავლეთ საქართველოშია, 7 649 (22 194 კმ) - აღმოსავლეთ საქართველოში. მდინარეთა უმეტესობას (24 937) 25 კილომეტრზე ნაკლები სიგრძე აქვს, 121 მდინარეს - 25-100 კმ, 16-ს - 100-599 კმ. საქართველოს მდინარეები ეკუთვნიან შავი (დასავლეთ საქართველოში) და კასპიის (აღმოსავლეთ საქართველოში) ზღვების აუზებს.
მდინარეთა წლიური ჩამონადენი წლის განმავლობაში არათანაბრადაა განაწილებული. ჩამონადენის შიგაწლიურ მსვლელობას განსაზღვრავენ კლიმატური ფაქტორები, პირველ რიგში ნალექები, ჰაერის ტემპერატურა და აორთქლება. საკმაოდ დიდია სხვა ფაქტორების გავლენაც, როგორიცაა წყალშემკრები აუზის რელიეფი, გეოლოგიური აგებულება, ნიადაგისა და მცენარეული საფარის ხასიათი.
1981-1991 წლებში საშუალოდ 35 000 მილიონი მ³ წყალი გაედინა საქართველოს ტერიტორიიდან ზღვაში (რაც მთლიანი გადინების 75% -ს შეესაბამება) და 10 000 მილიონი მ³ წყალი (25%) გაედინა მეზობელ ქვეყნებში. თუმცა, ეს რიცხვი უკვე მოძველებულია და არსებული მდგომარეობა უცნობია არასაკმარისი მონაცემების გამო.
ინდიკატორი მოიცავს განახლებადი წყლის რესურსების შეფასებისთვის საჭირო მონაცემთა პარამეტრებს: ჯამური ნალექები და ევაპოტრანსპირაცია, რომლის სხვაობა განსაზღვრავს შიდა ჩამონადენს. შიდა ჩამონადენისა და წყლის რაოდენობის (რომელიც შემოდის მეზობელი ქვეყნების ტერიტორიიდან) ჯამი განსაზღვრავს განახლებადი წყლის რესურსების რაოდენობას. დაანგარიშებულია წყლის რაოდენობა, რომელიც შემოდის მეზობელი ქვეყნების ტერიტორიიდან, წყლის რაოდენობა, რომელიც ჩაედინება ზღვაში და წყლის რაოდენობა, რომელიც გაედინება ქვეყნის ტერიტორიიდან.
მილიონი კუბური მეტრი (მილიონი მ³) წელიწადში.
ინდიკატორის შერჩევის დასაბუთება
განახლებად მტკნარი წყლის რესურსებს უდიდესი ეკოლოგიური და ეკონომიკური მნიშვნელობა აქვს. მათი განაწილება მნიშვნელოვნად განსხვავდება ქვეყნებს შორის და ქვეყნებს შიგნით. მტკნარი წყლის რესურსებზე ზეწოლა ხორციელდება გადაჭარბებული ექსპლუატაციით, რაც იწვევს გარემოს ხარისხის დეგრადაციას. განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსების დაკავშირება წყალაღებასთან წარმოადგენს მტკნარი წყლის მდგრადობის უზრუნველყოფის ცენტრალურ საკითხს.
ინდიკატორი წარმოადგენს ქვეყანაში განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსების მდგომარეობისა და დროის განმავლობაში ცვლილების გამზომ მექანიზმს.
სამეცნიერო ლიტერატურა
UNECE, 2018. Guidelines for the Application of Environmental Indicators, Description of C1. Renewable freshwater resources.
UNECE, 2018. Guidelines for the Application of Environmental Indicators, Glossary of terms – C1. Renewable freshwater resources.
UNSD, 2012. International Recommendations for Water Statistics, Department of Economic and Social Affairs Statistics Division, Statistical papers, Series M No. 91, ST/ESA/STAT/SER.M/91, ISBN: 978-92-1-161545-6, New York.
ეროვნული პოლიტიკის კონტექსტი
საქართველოს კანონი წყლის შესახებ, რომელიც ძალაშია 1997 წლიდან, ადგენს წყლის რაციონალურად მოხმარების ძირითად პრინციპებს და აღნიშნულს განსაზღვრავს ძირითად ამოცანებად. კერძოდ, კანონი ავალდებულებს საქართველოს ყველა მოქალაქეს უზრუნველყოს წყლის რაციონალური და მდგრადი გამოყენება და წყლის დაცვა და ავალდებულებს წყალმომხმარებლებს უზრუნველყონ წყლის რაციონალური გამოყენება და იზრუნონ მისი ხარისხის შენარჩუნებასა და აღდგენაზე (მუხლი 41). კანონი განსაზღვრავს სუფთა სასმელ წყალზე მოსახლეობის მოთხოვნილების დაკმაყოფილებას, როგორც წყლის გამოყენებასთან დაკავშირებულ ყველაზე მნიშვნელოვან პრიორიტეტს (მუხლი 4).
წყლის რესურსების მართვის შესახებ ახალი კანონპროექტი, რომელიც ეფუძნება ევროკავშირის წყლის ჩარჩო დირექტივას და უკავშირდება ევროკავშირის წყლის კანონმდებლობას, ავალდებულებს წყალმომხმარებელს უზრუნველყოს წყლის რაციონალური გამოყენება და იზრუნოს მისი ხარისხის შენარჩუნებასა და აღდგენაზე. კანონპროექტს კვლავ შემოაქვს წყალაღებაზე და წყალჩაშვებზე სანებართვო სისტემა. შესაბამისად, ნებართვის მფლობელი ვალდებული იქნება გადაიხადოს მოსაკრებელი ზედაპირული, ასევე მიწისქვეშა წყლის ობიექტიდან წყალაღების შემთხვევაში.
საერთაშორისო პოლიტიკის კონტექსტი
კონვენცია „ტრანსსასაზღვრო წყალსადინარებისა და საერთაშორისო ტბების დაცვისა და გამოყენების შესახებ“ (წყლის კონვენცია) მიზნად ისახავს ტრანსსასაზღვრო წყლის რესურსების მდგრადი გამოყენების უზრუნველყოფას თანამშრომლობის ხელშეწყობის გზით. ეს ინდიკატორი გამოიყენება მეზობელ ქვეყნებში ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლების გადინების, ზღვაში ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლების გადინების და მეზობელი ქვეყნებიდან ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლების შემოდინების შესადარებლად.
ეროვნული მიზნები
კონკრეტული ეროვნული მიზნები არ არის განსაზღვრული.
საერთაშორისო მიზნები
წყლის რესურსების ინტეგრირებულ მართვასთან დაკავშირებული საკითხები ასახულია გაეროს 2030 წლის მდგრადი განვითარების დღის წესრიგის მდგრადი განვითარების მე-6 მიზნის ქვეშ, რომელიც წყლის მდგრადი მართვისა და სანიტარული ნორმების დაცვის საყოველთაო უზრუნველყოფას ეხება. მიზნის ერთ-ერთ ინდიკატორს წარმოადგენს 6.5.1 ინდიკატორი, რომლის საშუალებითაც ფასდება „წყლის რესურსების ინტეგრირებული მართვის დანერგვის ხარისხი (0-100)“.
შესაბამისი პოლიტიკური დოკუმენტები
საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შესახებ შეთანხმება/2014 წლის 27 ივნისის ასოცირების შესახებ შეთანხმება ერთის მხრივ, საქართველოსა და მეორეს მხრივ, ევროკავშირს და ევროპის ატომური ენერგიის გაერთიანებას და მათ წევრ სახელმწიფოებს შორის
საქართველოს კანონი წყლის შესახებ (1997)/1997 წლის 16 ოქტომბრის საქართველოს კანონი No 936
ინდიკატორის გამოთვლის მეთოდოლოგია
მითითება: შიდა ჩამონადენი = ნალექი - ფაქტობრივი ევაპოტრანსპირაცია. განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსები = შიდა ჩამონადენი + მეზობელი ქვეყნებიდან ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლების შემოდინება.
ხარვეზების შევსების მეთოდოლოგია
ხარვეზების შევსება არ განხორციელებულა.
EEA, 2005. EEA core set of indicators guide. EEA Technical report No 1/2005, ISBN 92-9167-757-4, Luxembourg.
UNECE, 2018. Guidelines for the Application of Environmental Indicators, Data template – C1. Renewable freshwater resources.
UNECE, 2018. Guidelines for the Application of Environmental Indicators, Description of C1. Renewable freshwater resources.
UNECE, 2018. Guidelines for the Application of Environmental Indicators, Glossary of terms – C1. Renewable freshwater resources.
UNSD and UNEP, 2013. Questionnaire 2013 on Environment Statistics. United Nations Statistics Division and United Nations Environment Programme, Questionnaire 2013 on Environment Statistics, Section Water.
მეთოდოლოგიური ცდომილებები
ცდომილებები არ არის მითითებული.
მონაცემთა მწკრივებში ცდომილებები
მეზობელი ქვეყნებიდან ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლების შემოდინების და მეზობელ ქვეყნებში ან ზღვაში ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლების გადინების შესახებ მონაცემების დროის სერიებში დიდი წყვეტაა. ამ პარამეტრების მიმართ არსებული მონაცემები ფარავს მხოლოდ 1981-1991 წლების პერიოდს. მონაცემები განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსების შესახებ, ასევე, განთავსებულია C2 ინდიკატორის ქვეშ. თუმცა, განახლებადი წყლის რესურსების შესახებ არსებული ინდიკატორებისთვის (C1 და C2) წარმოდგენილი მონაცემები არ არის თანმიმდევრული დროის და მოცულობის ფაქტორების გათვალისწინებით. მონაცემები C1 ინდიკატორისთვის მოიცავს მხოლოდ 1981-1991 წლებს, ხოლო C2 ინდიკატორისთვის - 2008-2015 წლებს. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მონაცემთა ორი ბაზა უნდა გაერთიანებულიყო დროის ერთი სერიის მისაღებად. თუმცა, დაზუსტებული არაა თუ როგორ იქნა მიღებული განახლებადი წყლის რესურსების შესახებ მონაცემები C2 ინდიკატორისთვის. ამრიგად, აღნიშნული უზუსტობიდან გამომდინარე, დიდი სიფრთხილით უნდა მოხდეს განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსების შეფასება C2 ინდიკატორის ფარგლებში.
დასაბუთებული ცდომილებები
ცდომილებები არ არის მითითებული.
მონაცემები წყლის რესურსების შესახებ მოწოდებულ იქნა სსიპ გარემოს ეროვნული სააგენტოს ჰიდრომეტეოროლოგიის დეპარტამენტის მიერ და ასევე, გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მიერ პროექტის “ერთიანი გარემოსდაცვითი საინფორმაციო სისტემის პრინციპებისა და პრაქტიკის განხორციელება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში (ENI SEIS II East)” ფარგლებში.
თემა: წყალი
ინდიკატორის კოდი: C1
კომპონენტები: განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსები, საქართველო
პერიოდი: 1981-1991
DPSIR: მდგომარეობა
ტიპოლოგია: აღწერითი ინდიკატორი (A ტიპი – რა ემართება გარემოსა და ადამიანებს?)
გამოქვეყნების თარიღი:
ბოლო განახლება:
განახლების სიხშირე: ყოველწლიური
კონტაქტი: ნინო იმნაძე
საკუთრება: სსიპ გარემოს ეროვნული სააგენტროს ჰიდრომეტეოროლოგიის დეპარტამენტი, საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო
მოკლევადიანი სამუშაოები
მონაცემთა შემკრები სისტემისა და მონაცემთა ბაზის გაუმჯობესება და მოდერნიზაცია. მეთოდოლოგიის გამოყენება ცდომილებების თავიდან არიდების და ხარვეზების შევსების მიზნით.
გრძელვადიანი სამუშაოები
წყლის რესურსების დაცვისა და გამოყენების ეროვნული სტრატეგიის შემუშავება.
