ძირითადი გზავნილები/Showfile/114.pdf
საქართველოში წყლის რესურსებზე ზეწოლა დაბალია, იმის გათვალისწინებით, რომ წყლის ექსპლუატაციის ინდექსი დაახლოებით 4%-ს უტოლდებოდა 2015 წელს.
წლიურად მთლიანი წყალაღების 50%-ზე მეტი სოფლის მეურნეობაზე მოდის, რომელიც ძირითად ზეწოლას ახდენს წყლის რესურსებზე.
რამდენად მცირდება წყალაღება?
დიაგრამა 1 - წყალაღების ცვლილება დროის განმავლობაში (1990-2015)
საქართველოში წყლის რესურსებზე ზეწოლა დაბალია. წყლის ექსპლუატაციის ინდექსი წლიურად დაახლოებით 2%-სა და 5%-ს შორის მერყეობს. ინდექსი ასახავს განახლებად წყლის რესურსებზე წყალაღებით გამოწვეული ზეწოლის დონეს. განახლებადი წყლის რესურსები, მთლიანობაში, ექვემდებარება კლიმატურ პირობებს. კერძოდ, წყლის რესურსებზე გავლენას ახდენს ნალექიანობა და ფაქტობრივი ევაპოტრანსპირაცია. ნალექიანი (მაღალი ნალექიანობა და დაბალი ფაქტობრივი ევაპოტრანსპირაცია) წლების განმავლობაში, ექსპლუატაციის ინდექსი არის უფრო დაბალი, მაშინ როდესაც „მშრალი“ წლების განმავლობაში, წყალაღების იმავე დონის მიუხედავად, ექსპლუატაციის ინდექსი უფრო მაღალია.
საქართველოში განახლებადი წყლის რესურსის მოცულობა წლიდან წლამდე მერყეობს. 2002 წელს განახლებადი წყლის რესურსის მოცულობა 60 000 მილიონი მ³ შეადგენდა, რაც 1995-2015 წლებში ყველაზე მაღალ მაჩვენებელს წარმოადგენდა, მაშინ როდესაც 2007 წელს მდგომარეობა ამ მხრივ ყველაზე ცუდი იყო, მხოლოდ 39 000 მილიონი მ³ წყლის რესურსით. 2017 წელს, წყლის რესურსის მოცულობა 50 000 მილიონ მ³ გაუტოლდა, რაც მცირედით ჩამორჩებოდა წლიურ საშუალოს - 51 000 მილიონ მ³-ს. წყლის ექსპლუატაციის ინდექსის მიხედვით, საქართველოში მთლიანი განახლებადი წყლის რესურსის მხოლოდ 3.7% იქნა აღებული 2017 წელს. აქედან გამომდინარე, საქართველო განიხილება, როგორც წყლის რესურსებზე ზეწოლის არმქონე ქვეყანად. თუმცა, წყალაღებას გავლენა განსაკუთრებით მდინარეების წყლის რაოდენობასა და მათ ჩამონადენზე ჰქონდა, რადგან წყალზე მოთხოვნის 70% სწორედ რომ მდინარეებიდან არის დაკმაყოფილებული. მიწისქვეშა წყლები ძირითადად სასმელი მიზნებისთვის გამოიყენება.
დიაგრამა 2 - წყალაღების ცვლილება დროის განმავლობაში ეკონომიკური საქმიანობების მიხედვით (1990-2015)
დიაგრამა 3 - წყალაღება ეკონომიკური საქმიანობების მიხედვით (2015 წელი)
წყალაღების ტრენდი მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა 1990 წლიდან მოყოლებული. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდგომ, დიდი რაოდენობის სასოფლო სამეურნეო და სამრეწველო ადგილების მიტოვებამ, წარმოებისა და სასოფლო სამეურნეო საქმიანობებისთვის განკუთვნილი წყალაღება მნიშვნელოვნად შეამცირა. 2015 წლისთვის საწარმოო მიზნებისთვის წყალაღება წარმოადგენდა მთლიანი წყალაღების 2%-ს. 1995 წელს, მთლიანი წყალაღების წლიური მაჩვენებელი 2 000 მილიონ მ³ უტოლდებოდა, რაც 2004 წლისთვის 1 260 მილიონ მ³-მდე შემცირდა.
შემდგომ წლებში წყალაღება კიდევ უფრო მეტად შემცირდა და 2015 წლის განმავლობაში დაახლოებით 500 მ³ შეადგინა ერთ სულ მოსახლეზე.
ბოლო ათწლეულის განმავლობაში, წყალმომარაგების სისტემა ნაწილობრივ გაუმჯობესდა და განახლდა. თუმცა, სარწყავი მიზნებისთვის წყალაღება კვლავაც იწვევს გარემოსდაცვით პრობლემებს, კერძოდ წყლის ობიექტების ჰიდრომორფოლოგიურ ცვლილებებს წყალმომარაგების სისტემის მშენებლობისა და სარწყავი სქემების არასათანადო განხორციელების გამო, მათ შორის, უმეტესწილად თვითდინებით ირიგაციის გამოყენების გამო.
სავარაუდოა, რომ მომავალი წლების განმავლობაში საქართველოში წყალაღება და წყალზე მოთხოვნა გაიზრდება, ხოლო სოფლის მეურნეობა სავარაუდოდ დარჩება წყლის რესურსებზე ძირითადი ზეწოლის მქონე დარგად. წყლის ტრანსპორტირების სისტემების გაუმჯობესება და ირიგაციის უფრო ეფექტიანი მეთოდების გამოყენება სავარაუდოდ გაზრდის წყლის გამოყენების ეფექტიანობას და შეამცირებს წყალზე მოთხოვნის დონეს უახლოეს მომავალში.
ინდიკატორი ზომავს მთლიანი წყალაღების მოცულობას წლის განმავლობაში (ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლები) – რომელშიც გათვალისწინებულია სხვადასხვა ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში აღებული წყლის მოცულობა, ყველა სახის ეკონომიკური საქმიანობის საერთაშორისო სტანდარტული დარგობრივი კლასიფიკაციის (ISIC) მიხედვით - და წარმოდგენილია როგორც მთლიანი წყლის რესურსებთან აღებული წყლის მოცულობის თანაფარდობის პროცენტული მაჩვენებელი, ანუ ქვეყნის წყლის ექსპლუატაციის ინდექსი (WEI).
როგორც მთლიანი, ისე ეკონომიკური სექტორის მიხედვით აღებული წყლის მოცულობა იზომება მილიონ კუბურ მეტრებში (მილიონი მ³) წელიწადში. წყლის ექსპლუატაციის ინდექსი წარმოდგენილია, როგორც მთლიანი წყლის რესურსებიდან წყალაღების წილი.
ინდიკატორის შერჩევის დასაბუთება
წყალაღებისა და წყლის გამოყენების მონიტორინგი მნიშვნელოვანია წყლის რესურსების დაცვისა და მათი შემდგომი შენარჩუნების მიზნით, ეკონომიკური საქმიანობების ზრდისა და კლიმატის ცვლილების შესაძლო გავლენის გათვალისწინებით.
წყლის ექსპლუატაციის ინდექსი წარმოადგენს წყლის რაოდენობრივ ინდიკატორს, რომელიც გვაწვდის ინფორმაციას იმ ზეწოლის დონის შესახებ, რომელსაც ადამიანის საქმიანობა ახდენს ბუნებრივ წყლის რესურსებზე.
სამეცნიერო ლიტერატურა
UNECE, 2018. Guidelines for the Application of Environmental Indicators, Description of C4: Household water use per capita. UNECE, 2018. Guidelines for the Application of Environmental Indicators, Glossary of terms – C1. Renewable freshwater resources.
UNECE, 2018. Guidelines for the Application of Environmental Indicators, Glossary of terms – C4: Household water use per capita.
ეროვნული პოლიტიკის კონტექსტი
საქართველოს კანონი წყლის შესახებ, რომელიც ძალაშია 1997 წლიდან, ადგენს წყლის რაციონალურად მოხმარების ძირითად პრინციპებს და აღნიშნულს განსაზღვრავს ძირითად ამოცანებად. კერძოდ, კანონი ავალდებულებს საქართველოს ყველა მოქალაქეს უზრუნველყოს წყლის რაციონალური და მდგრადი გამოყენება და წყლის დაცვა და ავალდებულებს წყალმომხმარებლებს უზრუნველყონ წყლის რაციონალური გამოყენება და იზრუნონ მისი ხარისხის შენარჩუნებასა და აღდგენაზე (მუხლი 41). კანონი განსაზღვრავს სუფთა სასმელ წყალზე მოსახლეობის მოთხოვნილების დაკმაყოფილებას, როგორც წყლის გამოყენებასთან დაკავშირებულ ყველაზე მნიშვნელოვან პრიორიტეტს (მუხლი 4).
წყლის რესურსების მართვის შესახებ ახალი კანონპროექტი, რომელიც ეფუძნება ევროკავშირის წყლის ჩარჩო დირექტივას და უკავშირდება ევროკავშირის წყლის კანონმდებლობას, ავალდებულებს წყალმომხმარებელს უზრუნველყოს წყლის რაციონალური გამოყენება და იზრუნოს მისი ხარისხის შენარჩუნებასა და აღდგენაზე. კანონპროექტს კვლავ შემოაქვს წყალაღებაზე და წყალჩაშვებზე სანებართვო სისტემა. კანონპროექტი ასევე აწესებს მოსაკრებელს ზედაპირული წყლის ობიექტებიდან წყალაღებაზე. კანონპროექტის ფარგლებში დაინერგება წყლის ეფექტიანი გამოყენების სამართლებრივი სტანდარტები.
ეროვნული მიზნები
კონკრეტული ეროვნული მიზნები არ არის განსაზღვრული.
საერთაშორისო მიზნები
გაეროს მდგრადი განვითარების მე-6 მიზნის ამოცანა 6.4: 2030 წლისთვის არსებითად გაიზარდოს წყლის მოხმარების ეფექტიანობა ყველა სექტორში და უზრუნველყოფილი იქნას მტკნარი წყლის მდგრადი აღება და მიწოდება წყლის სიმცირესთან დაკავშირებული პრობლემების აღმოსაფხვრელად და იმ ადამიანების რაოდენობის შესამცირებლად, რომლებიც განიცდიან წყლის დეფიციტს.
შესაბამისი პოლიტიკური დოკუმენტები
საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შესახებ შეთანხმება/2014 წლის 27 ივნისის ასოცირების შესახებ შეთანხმება ერთის მხრივ, საქართველოსა და მეორეს მხრივ, ევროკავშირს და ევროპის ატომური ენერგიის გაერთიანებას და მათ წევრ სახელმწიფოებს შორის (OJ L 261, 30.8.2014)
საქართველოს კანონი წყლის შესახებ (1997)/1997 წლის 16 ოქტომბრის საქართველოს კანონი No 936
მდგრადი განვითარების მიზნები. გაერო (2016). მდგრადი განვითარების მიზნები, მდგრადი განვითარების დღის წესრიგი.
ინდიკატორის გამოთვლის მეთოდოლოგია
წყლის ექსპლუატაციის ინდექსი = წყალაღება (C2.3)/განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსები (C1.5)
|
ID |
კომპონენტი |
ერთეული |
ფორმულა |
|
C2.1 |
მტკნარი ზედაპირული წყლის აღება |
მილიონი მ³ |
|
|
C2.2 |
მიწისქვეშა მტკნარი წყლის აღება |
მილიონი მ³ |
|
|
C2.3 |
მტკნარი წყლის აღება |
მილიონი მ³ |
= C 2.1 + C 2.2; = C 2.4 + C 2.5 + C 2.6 + C 2.7 + C 2.8 + C 2.9 |
|
C2.4 |
წყალმომარაგების სექტორი (ISIC 36) |
მილიონი მ³ |
|
|
C2.5 |
შინამეურნეობები |
მილიონი მ³ |
|
|
C2.6 |
სოფლის მეურნეობა, სატყეო მეურნეობა და თევზჭერა (ISIC 01-03) |
მილიონი მ³ |
|
|
C2.7 |
წარმოება (ISIC 10-33) |
მილიონი მ³ |
|
|
C2.8 |
ელექტროენერგიის სექტორი (ISIC 351) |
მილიონი მ³ |
|
|
C2.9 |
სხვა ეკონომიკური საქმიანობები |
მილიონი მ³ |
|
|
C2.10 |
განახლებადი მტკნარი წყლის რესურსები (ზედაპირული) |
მილიონი მ³ |
|
|
C2.11 |
წყლის ექსპლუატაციის ინდექსი ზედაპირული წყლისთვის |
პროცენტი % |
= C 2.3/C1 |
ხარვეზების შევსების მეთოდოლოგია
ხარვეზების შევსება არ განხორციელებულა.
მეთოდოლოგიური ლიტერატურა
EEA, 2005. EEA core set of indicators guide. EEA Technical report No 1/2005, ISBN 92-9167-757-4, Luxembourg.
UNECE, 2018.Guidelines for the Application of Environmental Indicators, Data template – C2: Freshwater abstraction.
UNECE, 2018. Guidelines for the Application of Environmental Indicators, Description of C2: Freshwater abstraction.
მეთოდოლოგიური ცდომილებები
ცდომილებები არ არის მითითებული.
მონაცემთა მწკრივებში ცდომილებები
წყალაღებასა და წყლის გამოყენებასთან დაკავშირებულ მონაცემთა მწკრივებს არ გააჩნიათ საკმარისი სივრცითი და დროითი განზომილებები. მთლიანობაში, წლიური მონაცემები ხელმისაწვდომია წყალაღების ადგილის (ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლები) შესახებ და სექტორების მიხედვთ წყალაღების მოცულობის შესახებ. გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო იღებს ყოველწლიურ ანგარიშებს წყალმომხმარებლებისგან მათ მიერ გამოყენებული წყლის შესახებ. ანგარიშებით წარმოდგენილი მონაცემები წყალაღებასთან, წყლის გამოყენებასთან და ჩამდინარე წყლის ჩაშვებასთან შეჯამებულია სპეციალური კომპიუტერული პროგრამის მეშვეობით.
დასაბუთებული ცდომილებები
ცდომილებები არ არის მითითებული.
მეტამონაცემები
თემა: წყალი
ინდიკატორის კოდი: C2
კომპონენტები: წყალაღება, წყლის ექსპლუატაციის ინდექსი, საქართველო
პერიოდი: 1990-2015
DPSIR: ზეწოლა
ტიპოლოგია: აღწერითი ინდიკატორი (A ტიპი – რა ემართება გარემოსა და ადამიანებს?)
თარიღები
გამოქვეყნების თარიღი:
ბოლო განახლება:
განახლების სიხშირე: ყოველწლიური
კონტაქტი და საკუთრება
კონტაქტი: თამარ გამგებელი
საკუთრება: გარემოსდაცვითი შეფასების დეპარტამენტის ინტეგრირებული მართვის სამმართველო, გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო
მოკლევადიანი სამუშაოები
მონაცემთა შემკრები სისტემისა და მონაცემთა ბაზის გაუმჯობესება და მოდერნიზაცია. მეთოდოლოგიის გამოყენება ცდომილებების თავიდან არიდების და ხარვეზების შევსების მიზნით.
გრძელვადიანი სამუშაოები
გრძელვადიანი სამუშაოები არ არის განსაზღვრული.
